Nhân dân trong các tỉnh lân cận Khánh Hòa thường truyền tụng: “Cọp Khánh Hòa, Ma Bình Thuận” và trong tỉnh Khánh Hòa lại còn có câu: “Cọp Ổ Gà, Ma Đồng Cháy” như thế chứng tỏ rằng Khánh Hòa có nhiều cọp cũng có nhiều ma, song ma không nhiều bằng cọp. Còn vùng Phước Hải xưa kia là một rừng mai vàng. Khi rừng mai còn rậm, cọp ở núi Huỳnh Ngưu tức Đồng Bò, thường xuống tìm mồi.

Chắc các bạn từ 60 tuổi trở xuống không tin vì hiện tượng ma không thấy đã đành mà cọp cũng không thấy đâu cả.
Không thấy không phải là không có. Muốn rõ sự thật xin các bạn thử đi một mình vào rừng sâu, bạn sẽ thấy cọp đông như “chợ trời” và ma nhiều như các ông các bà buôn lậu. Mà chả cần đi đâu cho xa, các bạn chỉ đọc kỹ những văn thơ của Khánh Hòa, các bạn cũng sẽ nhận thấy câu “cọp Khánh Hòa...” và câu “Cọp Ổ Gà, ma Đồng Cháy” là đúng sự thật, mà không phải chỉ Ổ Gà mới có cọp, Đồng Cháy mới có ma. Cọp và ma ở ngay tại Nha Trang:
“Mả Vòng đêm vắng ma trêu nguyệt
Phước Hải xuân về cọp thưởng mai.”
Đó là câu thơ của cụ Thuần Phu Trần Khắc Thành ở khóm Duy Hà, phường Xương Huân.

Tại Mả Vòng xưa kia có một ngôi mả vôi to lớn hình tròn nằm choán cả lối đi, khách bộ hành đi ngang qua đó đều phải đi vòng qua mộ - nên mới gọi đó là Mả Vòng. Truyền rằng nơi Mả Vòng có rất nhiều ma. Đến lúc hoàng hôn ma thường hiện ra ngồi bên mả, đợi người đi qua thì “hớp hồn”. Do đó mà kẻ dừng lại phải cố gắng làm sao để qua khỏi Mả Vòng lúc mặt trời chưa lặn.
Sau khi Pháp đặt nền cai trị lên đất Khánh Hòa liền mở rộng con đường Diên Khánh - Nha Trang và dời mả ấy đi nơi khác. Tuy mả đã dời nhưng người đi đường vẫn còn sợ và ít người dám cất nhà ở chung quanh vùng này. Mãi đến năm 1930-1945 mới có phố xá nơi Mả Vòng.

Còn vùng Phước Hải xưa kia là một rừng mai vàng - mỗi bận xuân về mai nở trùm cả trăm mẫu đất. Từ khi Pháp chiếm Khánh Hòa rừng mai Phước Hải bị dân đốn làm củi ngày càng ít đi. Đến thời hậu chiến (1945-1975) rừng mai bị phá chỉ còn năm mười gốc cằn cỗi. Khi rừng mai còn rậm, cọp ở núi Huỳnh Ngưu tức Đồng Bò, thường xuống tìm mồi...
Hai câu thơ trên mượn cảnh thực để ngụ ý châm biếm nhân vật Nha Trang thời Pháp thuộc.
Còn một câu nữa cũng cho chúng ta thấy cọp Khánh Hòa ẩn núp trong rừng thơ:
“Đại Lãnh văn viên cô nguyệt hạ
Nha Trang xạ hổ loạn vân gian.”
Nghĩa là:
Lắng vượn trăng mờ đêm Đại lãnh
Bắn hùm mây rối núi Nha Trang.
Đó cũng là cảnh thực để gởi tâm sự. Tác giả là Nguyễn Tư Giản làm quan dưới triều Tự Đức (1828-1883). Hai câu đó là cặp luận bài tặng biệt cụ Nguyễn Thông.
Cụ Nguyễn Thông là một chí sỹ, đậu cử nhân, quán ở Gia Định. Khi miền Nam bị Pháp chiếm trọn 6 tỉnh (1867) cụ không chịu “đội trời chung cùng giặc” bèn đưa gia đình ra cư trú tại Bình Thuận, mở trường dạy học. Triều đình Huế biết cụ là một nhân tài bèn mời cụ ra làm quan. Ban đầu cụ làm Dinh điền sứ, lo việc khai khẩn đất hoang, sau ngồi Án sát tỉnh Khánh Hòa. Cụ hiểu rộng thấy xa, có tư tưởng tiến bộ, nhiều khi trái ý triều đình. Cho nên khi đương ngồi Án sát Khánh Hòa thì bị triệu hồi về Huế khiển trách. Về Huế cụ lấy cớ già yếu xin về Bình Thuận làm ruộng. Triều thần là Nguyễn Tư Giản biết rõ khí tiết và tâm sự cụ, nên có bài tặng biệt “Đại lãnh... Nha Trang”.
Chỉ xin đưa hai cặp có liên quan đến “ma” và “cọp” để mua vui cùng bạn đọc. Và để cho thêm vui xin hiến các bạn mấy câu thơ về Nha Trang thời tiền chiến.
“Nha Trang có cọp có ma
Có đầm én có rừng hoa mai vàng.”
Hoa Mai Tết Bình Định