Chỉ có điều, bây giờ mỗi khi nhìn những chậu mai vàng rực rỡ khoe sắc ở mỗi gia đình trong dịp Xuân về, tôi lại liên tưởng đến bao nỗi nhọc nhằn của những con người đang mưu sinh với nghề cây kiểng đặc trưng này.

Ký sự
Cách đây hơn tuần lễ, nhân lúc ngồi khề khà tại một quán cà phê ở khu Ngã tư Ga, quận 12, TPHCM và nghe tôi than thở về “hầu bao” eo hẹp của mình trong khi Tết chỉ còn dăm ba bữa, anh Nguyễn Văn Hùng, một người có gần chục năm chuyên kinh doanh cây kiểng ở miệt này, đã tận tình chỉ bảo: “Cậu về mượn ít vốn đi buôn mai đi. Có gì anh sẽ hướng dẫn cho”. Anh Hùng quả quyết, buôn mai Tết là một công việc chỉ làm trong một tháng nhưng hiệu quả kinh tế khá cao, quan trọng là phải “có gan làm liều” vì rủi, may không ít.
“Săn” mai vườn
Vét sạch tiền dành dụm và vay thêm của cô bạn gái cũng chỉ được ngót nghét... 10 triệu đồng. Anh Hùng trấn an, vốn như vậy cũng đủ để đi đến các nhà vườn “săn” vài chục gốc mai vừa phải. Anh Hùng nhẩm tính, chỉ cần kiếm được trên 50-100 gốc, vừa bán lẻ tại quầy vừa bỏ mối cho các vựa lớn với giá cao hơn gấp rưỡi so với giá gốc. Hy vọng Tết này, mỗi chúng tôi có thể lãi được gấp đôi số vốn bỏ ra.
Vậy là tôi theo chân anh ròng rã gần 5 ngày vào các nhà vườn trồng mai, nơi được mệnh danh là “thủ phủ mai vàng” Bình Định. Vừa đi anh vừa cập nhật kiến thức cho tôi, đại loại như: nhìn vỏ trấu của nụ để biết xem cây nào sẽ nở vào đúng đêm giao thừa, ngày mùng một; nhìn gốc mai để biết loại nào cây nào nở bông lâu tàn; mai đang được khách hàng ưa chuộng là loại mai ghép có 10-12 cánh, nở đều, bông dày, to, vàng rực... “Chọn mai trước tiên phải nhìn gốc rồi đến thân sau đó mới đến bông. Chứ đừng vội nhìn cây nhiều bông mà chọn là “hố” nặng”.
Ghé vào trên hai chục vườn mai, vườn nào cũng có vài trăm gốc gồm đủ các loại giống như: cúc mai, mai gião, diệp hồng mai... Nhưng tôi thật sự bị thu hút bởi những gốc mai ghép 24 cánh rực rở. Đang tần ngần định chọn mua thì anh Hùng xua tay, bảo: “Bây giờ chẳng còn ai mua mấy loại này đâu. Nó không thể hiện được cái “thần” của loài hoa này...”. Rồi anh giải thích, những loại ghép trên tàn rất nhanh. Chỉ những gốc mai xù xì lâu năm nằm trong góc, anh nói, dân chơi mai bây giờ ngày càng có xu hướng chọn những chậu mai vàng “cổ”, tức là gốc càng lâu năm càng tốt và phải được uốn theo nhiều tầng, nhiều thế như rồng uốn khúc, rồng sà, phụng múa, long phụng hòa duyên... để có được những gốc “mai lão” này, phải bỏ công chăm dưỡng, cắt tỉa năm, sáu năm trời. Đã vậy, khi uốn cành không khéo, mai chết như chơi, coi như công “dã tràng xe cát”.
Đêm... bán mai
... Chiều 20 tháng chạp, chúng tôi hì hục khuân mai lên xe chở đến gian hàng bán mai ở chợ mai quận 12, TP. HCM. Rốt cuộc cả ba đêm thức bán mai, tôi chỉ bán được có 5 gốc. Nhưng có hai gốc, tôi bán chỉ bằng phân nửa giá mua cho... hai cô gái trẻ. Sau đó lại phải bỏ tiền túi bù vào vì sợ bị mang tiếng là mình... dại ^^. Khách vắng một phần do chưa cận Tết nên khách đi buôn mai kiểng chưa nhiều. Nhưng quan trọng hơn, nhiều người thấy tôi mặt mày đỏ lựng, cứ lúng ta lúng túng khi giải thích về giống và cách chăm sóc mai ngày Tết nên khó mà tin tưởng, bỏ sang quầy khác. Khách hàng thì đa phần đều khó tính, chọn cây thì phải nhiều nụ, có người còn bắt tôi phải viết giấy cam đoan hoa sẽ nở đúng vào đêm giao thừa nếu không sau Tết sẽ phải... bồi thường. Đã vậy, do phải thức trắng mấy đêm liền nên đến đêm 23 đưa ông Táo về trời, tôi “ngủ gà, ngủ gật” thế nào lại bị lấy trộm mất ba chậu mai bonsai nhỏ. Chưa gì mà đã thấy nguy cơ lỗ vốn là... rất có thể. Cô gái tên Bích Hoa ở quầy bên cạnh là sinh viên Trường Đại học Kinh tế TPHCM, Tết không về quê, góp vốn cùng nhóm bạn buôn mai, thấy vậy an ủi: “Năm ngoái tụi em cũng suýt lỗ vốn. May nhờ đêm giao thừa bỗng dưng mai “hút” khách. Thôi cứ ráng chờ đến giờ chót...”. Hóa ra trồng mai đã khó mà buôn mai cũng không đơn giản một tí nào.

Chuyện bên lề vườn mai
Nhìn chung, năm nay thị trường mai khởi động khá chậm. Chỉ còn chưa đầy tuần lễ là Tết nhưng lượng khách đến đặt hàng ở các vườn không nhiều như các năm trước. Có lẽ do thời tiết khá thất thường, trời lạnh kéo dài nên nhiều người ngại mua mai sớm, hoa nở không như ý muốn. Mới Tết năm ngoái, cũng vì thời tiết phức tạp mà mai nở sớm nên nhiều chủ vườn lẫn thương lái đều lỗ đậm. Gặp tôi, nhiều nghệ nhân trồng mai, không giấu được vẻ lo lắng: “Không khéo Tết năm nay mai lại nở sai ngày vì thỉnh thoảng lại có vài đợt sương muối...”.
Tôi đã từng nghe nói rất nhiều về những nông dân trở thành tỉ phú, triệu phú nhờ trồng mai... Người ta kháo nhau, nghề trồng mai cả năm lời bạc tỉ nên những năm gần đây nhiều người thi nhau đổ xô trồng mai Tết..
 Đến giờ này vẫn khó có thể dự đoán trước được về mùa hoa năm nay. Những người trồng và bán mai vẫn đang chờ... những giây phút cuối. Chỉ có điều, bây giờ mỗi khi nhìn những chậu mai vàng rực rỡ đang khoe sắc ở mỗi gia đình trong dịp Xuân về, tôi lại liên tưởng đến bao nỗi nhọc nhằn của những con người đang mưu sinh với nghề cây kiểng đặc trưng này và tự hỏi bao giờ nghề trồng mai sẽ được định hướng, đầu tư một cách căn cơ, bài bản?