Lượng nước thượng nguồn đổ về các sông ít hơn các năm trước kéo theo dòng chảy yếu, lượng mưa khan hiếm, nhiệt độ tăng cao…Vì vậy xâm nhập mặn năm nay đến sớm bất ngờ và không loại trừ sẽ kéo dài thời gian nhiễm mặn.
Trong môi trường pH
thấp tính độc của ion nhôm (Al+3) lên các loài thực vật tăng lên do nhôm
hydroxide kết tủa, hình thành lớp màng nhầy phủ lên rễ cây, từ đó làm giảm quá
trình điều hòa áp suất thẩm thấu, trao đổi ion, giảm sự di chuyển của oxy làm ảnh
hưởng đến quá trình hô hấp. Thực vật phản ứng lại bằng cách gia tăng tần số hô
hấp, dẫn đến tiêu tốn nhiều năng lượng cho quá trình hô hấp, từ đó làm ảnh hưởng
đến quá trình sinh trưởng. Khi pH thấp, các ion kim loại ở dạng tan (Fe2+,
Al3+) tác dụng với photphat (trong phân lân) tạo thành các hợp chất không tan,
cây không hấp thụ được, do vậy phải bón tăng lượng lân.
Đất mặn là đất chứa
lượng muối hoà tan từ 0,3 đến hơn 1%. Việc dư thừa muối NaCl, Na2SO4 trong đất
đã làm tăng áp suất thẩm thấu của dung dịch đất.
Độ mặn của đất ảnh hưởng
đến đến các hoạt động sinh lý của cây mai như:
- Sự trao đổi nước: Mặn
thường cản trở sự hấp thu nước của cây mai và có thể gây nên hạn sinh lý và cây
bị héo lâu dài. Cây lấy được nước và chất khoáng từ đất khi nồng độ muối tan
trong đất nhỏ hơn nồng độ dịch bào của rễ, tức áp suất thẩm thấu và sức hút nước
của rễ cây mai phải lớn hơn áp suất thẩm thấu và sức hút nước của đất. Nếu độ mặn
của đất tăng cao đến mức sức hút nước của đất vượt quá sức hút nước của rễ thì
chẳng những cây không lấy được nước trong đất mà còn mất nước vào đất. Cây
không hấp thu được nước, nhưng quá trình thoát hơi nước của lá vẫn diễn ra bình
thường, làm mất cân bằng nước gây nên hạn sinh lý.
Việc tăng áp suất thẩm
thấu trong đất mặn quá mức là nguyên nhân quan trọng nhất gây hại cho cây trồng
trên đất mặn.
- Sự tổng hợp cytokinin
bị ngừng ảnh hưởng đến sinh trưởng của các cơ quan trên mặt đất.
- Sự hút khoáng,
trong đó có P (phốt pho) của rễ cây bị ức chế, làm cho cây thiếu P nên quá
trình phosphoryl hoá bị kìm hãm và cây thiếu năng lượng.
- Sự vận chuyển và
phân bố các chất đồng hoá trong mạch libe bị kìm hãm nên các chất hữu cơ không
đi vào cơ quan dự trữ mà tích luỹ ngay trong lá.
- Sự dư thừa các ion
trong đất làm rối loạn tính thấm của màng nên không thể kiểm tra được các chất
đi qua màng tế bào, rò rỉ các ion ra ngoài. Quá trình trao đổi chất, đặc biệt
là trao đổi protein bị rối loạn, dẫn đến tích lũy các axit amin và amit trong
cây.
- Sự ức chế sinh trưởng
của cây khi bị mặn là đặc trưng rõ rệt nhất. Trong đất mặn, các thực vật kém chịu
mặn ngừng sinh trưởng do các chức năng sinh lý bị kìm hãm. Nồng độ muối càng
cao thì kìm hãm sinh trưởng càng mạnh.
Tuỳ theo mức độ mặn
và khả năng chống chịu mà cây mai có thể bị chết hoặc giảm năng suất nhiều hay
ít.
| Phân loại đất mặn | Độ dẫn điện của đất (dS/m) |
Nồng độ muối hòa tan (‰) | Ảnh hưởng đến cây trồng |
|---|---|---|---|
| Không mặn | 0 – 2 | 0 – 1,28 | Mặn ảnh hưởng không đáng kể |
| Mặn ít | 2 – 4 | 1,28 – 2,56 | Năng suất của nhiều loại cây có thể bị giới hạn |
| Mặn trung bình | 4 – 8 | 2,56 – 5,12 | Năng suất của nhiều loại cây trồng bị giới hạn |
| Mặn | 8 – 16 | 5,12 – 10,24 | Chỉ một số cây trồng chịu đựng được |
| Rất mặn | > 16 | > 10,24 | Chỉ rất ít cây trồng chịu đựng được. |
Stt |
Cây trồng |
Tên khoa học |
Ngưỡng chịu mặn |
|
|---|---|---|---|---|
EC (dS/m) |
Nồng độ muối tan (‰) |
|||
| 1 | Bắp | Zea mays L. | 1,7 | 1,088 |
| 2 | Đậu phộng | Arachis hypogaea L. | 3,2 | 2,048 |
| 3 | Lúa | Oryza sativa L. | 3,0 | 1,92 |
| 4 | Đậu nành | Glycine max (L.) Merrrill | 5,0 | 3,2 |
| 5 | Củ cải đường | Vulgaris Beta L. | 7,0 | 4,48 |
| 6 | Mía | Saccharum officinarum L. | 1,7 | 1,088 |
| 7 | Cải bắp | B. oleracea L. (Capitata Group) | 1,8 | 1,152 |
| 8 | Cà rốt | Daucus carota L. | 1,0 | 0,64 |
| 9 | Đậu đũa | Vigna unguiculata (L.) Walp. | 4,9 | 3,136 |
| 10 | Dưa leo | Cucumis sativus L. | 2,5 | 1,6 |
| 11 | Cà tím | Solanum melongena L. varesculentum Nees. | 1,1 | 0,704 |
| 12 | Tỏi | Allium sativum L. | 3,9 | 2,496 |
| 13 | Bí xanh | C. pepo L. var melopepo(L.) Alef. | 4,9 | 3,136 |
| 14 | Khoai lang | Ipomoea batatas (L.) Lam. | 1,5 | 0,96 |
| 15 | Cà chua | Lycopersicum Lycopersicon(L.) Karst. ex Farw. [syn.Lycopersicon esculentumMill.] | 2,5 | 1,6 |
| 16 | Nho | Vitis Vinifera L. | 1,5 | 0,96 |
| 17 | Bưởi | Citrus x paradisi Macfady. | 1,2 | 0,768 |
| 18 | Ổi | Psidium guajava L. | 4,7 | 3,008 |
| 19 | Cam | Citrus sinensis (L.) Osbeck | 1,3 | 0,832 |
Biện pháp thủy lợi: Rửa mặn bằng nước mưa hay nước tưới là con đường để loại bỏ muối thừa ra khỏi đất. Phương pháp này sẽ có hiệu quả nếu việc tiêu nước thuận lợi vì nó sẽ hạ thấp mực nước ngầm và loại bỏ các muối khỏi các vị trí chứa nhiều muối. Để thực hiện có hiệu quả biện pháp này cẩn xây dựng hệ thống thủy lợi hoàn chỉnh để đưa nước vào các cánh đồng để rửa mặn và tiêu nước đi. Việc rửa mặn sẽ được tiến hành trong nhiều mùa, tùy theo điều kiện về nguồn nước ngọt có sẵn.
- Dùng phân bón có
kali nhằm làm tăng hàm lượng K+ trong cây từ đó hạn chế sự thu hút Na+ vào cây,
hạn chế độc do Na+.
- Cần ưu tiên sử dụng
phân đạm gốc amon (NH4+) để hạn chế độc Na+, bón nhiều phân lân để cung cấp lân
cho cây, hạn chế sự thu hút các ion Cl- quá nhiều trong cây.
- Sử dụng phân bón chứa
silic có khả năng thúc đẩy quá trình quang hợp, gia tăng tỷ lệ chọn lọc của K+:
Na+ và giảm lượng hút Na+ của cây trồng. Cây trồng ở điều kiện đất mặn nếu được hấp thụ silic
sẽ tạo ra nhóm enzyme ngăn cản sự phát sinh gốc tự do (antioxidant enzyme). Từ
đó giúp ngăn chặn sự phá hoại của các gốc tự do đối với tế bào cây trồng.
- Bón một số dạng
phân có chứa ion canxi, ion magie như CaO, CaCO3, CaSO4, Ca(NO3)2, MgO, MgCO3…
cho cây mai có khả năng tăng tích lũy nồng độ proline cao để điều chỉnh thẩm thấu,
gia tăng khả năng hút nước của cây, hạn chế việc hấp thu và vận chuyển Na+, Cl-
từ rễ vào thân cây, do đó gia tăng khả năng chống chịu mặn.
- Trên chân đất nhiễm
mặn và có phèn thì nên bón loại vôi nung (CaO) để vừa rửa mặn vừa hạ phèn,
không bón các loại phân chua như super lân, DAP, (NH4)2SO4, KCl… làm cho đất
càng chua; còn với đất mặn không có phèn có thể bón vôi thạch cao (CaSO4).
+ P2O5 cho cây giúp
phục hồi bộ rễ bị ảnh hưởng do đất chua phèn, phục hồi chức năng hô hấp, tăng
khả năng hút nước;
+ SiO2 thúc đẩy quá
trình quang hợp, giảm lượng hút Na+ của cây trồng; SiO2 làm cho cây mai cứng
cây, dày lá, đặc biệt nó tạo ra lớp cutin trên bề mặt lá, giảm khả năng mất nước
qua lá...
+ MgO , CaO vừa là chất
dinh dưỡng cho cây, vừa có tác dụng cải tạo được độ chua tương tự bón vôi nhưng
không làm xác đất:
CaO + H2O g Ca(OH)2
sau đó Ca(OH)2 + 2H+ g Ca2+ + H2O
MgO + H2O g Mg (OH)2
sau đó Mg (OH)2 + 2H+ g Mg2+ + H2O
+ Cung cấp Ca2+ để điều
chỉnh thẩm thấu, gia tăng khả năng hút nước của cây mai, hạn chế việc hấp thu và vận
chuyển Na+, Cl- từ rễ vào thân cây từ đó tăng khả năng chịu mặn của cây.
+ Cần cung cấp cho đất
một lượng lớn các chất vi lượng mà đất chua, mặn thường hay bị thiếu như: Zn,
S, B, Cu, Mo, Co...