Một năm Nga - Ukraine giằng co trên chiến trường

Ngay sau bài phát biểu trước toàn quốc của Tổng thống Nga Vladimir Putin, hàng loạt tên lửa ồ ạt tập kích các mục tiêu khắp Kiev, Kharkov, Odessa và vùng Donbass trong nỗi bàng hoàng của người dân Ukraine và cả thế giới.

Vài giờ sau, trong cuộc gọi với VnExpress từ Kiev, giữa tiếng tên lửa rền vang sáng 24/2/2022, Andrey Buzarov, chuyên gia trong nhóm phân tích KievStratPro, từng làm cố vấn cho Ủy ban Đối ngoại của Quốc hội và Bộ Ngoại giao Ukraine, nói rằng ông không lo lắng khi "chiến dịch quân sự đặc biệt" của Nga bắt đầu. Ông và gia đình quyết định ở lại Kiev, như nhiều người Ukraine khác và lãnh đạo của họ.

Buzarov không sợ hãi, bởi ông lúc đó dự đoán cuộc chiến chỉ kéo dài vài tuần hoặc vài tháng. "Ukraine đã chuẩn bị cho ngày này suốt 8 năm qua. Lực lượng vũ trang sẵn sàng để kháng chiến và người dân nước tôi cũng không dễ hoảng sợ", ông nhấn mạnh.

Nhưng ông dường như không lường được rằng một năm sau, cuộc chiến vẫn diễn ra giằng co, khốc liệt, đẫm máu, với những tác động vượt qua biên giới Ukraine, trở thành cuộc đối đầu rộng lớn hơn, gay gắt hơn giữa Nga và phương Tây, làm thay đổi bàn cờ địa chính trị thế giới.

Giữa những trận tiến công, phản công dường như bất tận trong một năm qua, cả quân đội Nga và Ukraine đều tuyên bố gây thiệt hại lớn với sinh lực đối phương. Na Uy đầu năm nay nhận định quân đội Nga tổn thất khoảng 180.000 người, còn phía Ukraine là hơn 100.000 người. Các nguồn phương Tây khác ước tính cuộc chiến đã gây ra khoảng 150.000 thương vong cho quân đội mỗi bên.

Hai bên đều không công khai con số thương vong, nhằm giữ tinh thần cho binh sĩ. Tuy nhiên, những trận chiến giằng co, vây hãm, chiến tranh chiến hào với hỏa lực pháo binh được tận dụng tối đa như thời Thế chiến II đều gây tổn thất lớn về người.

Trong khi chiến sự chủ yếu diễn ra ở Donbass, miền đông Ukraine, đau thương và tang tóc bao phủ toàn đất nước này suốt một năm qua. Theo Văn phòng Cao ủy Nhân quyền Liên Hợp Quốc (UNHCR), chiến sự đã khiến hơn 7.000 dân thường thiệt mạng và hơn 11.700 người bị thương. Con số thực tế có thể cao hơn nhiều.

Nhà cửa, hàng loạt công trình hạ tầng giao thông, trường học, bệnh viện khắp nhiều thành phố Ukraine đã trở thành đống gạch vụn sau những trận không kích, pháo kích dữ dội. Theo Statista, nền tảng thống kê dữ liệu hàng đầu thế giới, tổng thiệt hại về nhà cửa, hạ tầng giao thông của Ukraine trong 12 tháng chiến sự lên tới hơn 85,8 tỷ USD.

"Chiến dịch của Nga ở Ukraine tiếp tục gây ra thiệt hại khủng khiếp", Anna Bjerde, quan chức Ngân hàng Thế giới (WB), nói.

WB hồi tháng 10/2022 dự báo nền kinh tế Ukraine giảm 35% trong năm 2022. Quá trình tái thiết Ukraine sau chiến sự sẽ tiêu tốn khoảng 349 tỷ USD, theo một đánh giá chung của chính phủ Ukraine, Ủy ban châu Âu và WB vào tháng 9.

Hàng loạt biểu tượng của cả Ukraine và Nga đã bị hủy hoại trong chiến sự. Từ vận tải cơ An-225 lớn nhất thế giới bị phá hủy ở sân bay Antonov, đến nhà máy thép Azovstal bị tàn phá sau gần ba tháng Mariupol bị vây hãm. Từ soái hạm Moskva chìm trên Biển Đen, đến cầu Kerch nối bán đảo Crimea với lục địa Nga, hay đường ống Nord Stream dưới đáy biển Baltic, tất cả đều chịu ảnh hưởng nặng nề từ khói lửa chiến sự.

Chiến thuật tập kích vào hạ tầng năng lượng mà Nga áp dụng gần đây đang đe dọa nghiêm trọng cuộc sống của người dân Ukraine, khi họ phải sống trong cảnh không điện, nước, khí đốt giữa mùa đông khắc nghiệt.

"Cuộc sống của phần lớn người dân vùng Donbass đã thay đổi hoàn toàn từ hơn 8 năm trước, khi xung đột với phe ly khai bùng nổ. Giờ đây, cuộc sống của họ đã bị hủy hoại hoàn toàn. Phần lớn người Donbass phải thêm một lần nữa đi tìm nơi khởi đầu cuộc sống mới", Buzarov cho biết.

Nhiều người thân, bạn bè của Buzarov hòa vào dòng chảy gần 8 triệu người rời khỏi Ukraine sang tị nạn ở các nước châu Âu. Trong lãnh thổ Ukraine, khoảng 5,4 triệu người rời bỏ nhà cửa để lánh nạn, khoảng 17,7 triệu người cần hỗ trợ nhân đạo. Con mất cha, vợ mất chồng, hàng triệu gia đình ly tán.

Câu hỏi mà cả thế giới đã đặt ra trong một năm qua là vì sao cuộc chiến nổ ra, và lý do nó tiếp tục kéo dài bất chấp những nỗ lực ngoại giao nhằm tìm giải pháp chấm dứt xung đột.

Sau một năm chiến sự dai dẳng, xung đột ngày càng cho thấy nó không chỉ là cuộc giằng co giữa Nga và Ukraine mà là một cuộc đối đầu quyết liệt giữa Nga với phương Tây, khi hai bên ngày càng đổ nhiều nguồn lực, vũ khí vào chiến địa nóng bỏng.

Trong giai đoạn đầu chiến sự, phương Tây chủ yếu chuyển cho Ukraine những vũ khí cá nhân, uy lực nhất là tên lửa chống tăng Javelin và tên lửa phòng không vác vai Stinger. Nhưng càng ngày nguồn lực tài chính, quân sự mà Mỹ và các đồng minh châu Âu đổ vào Ukraine càng nhiều, với những khí tài hiện đại và uy lực hơn.

Khi Nga tận dụng ưu thế về pháo binh vây hãm các thành phố miền đông Ukraine, phương Tây đã viện trợ loạt pháo hạng nặng, trong đó có lựu pháo và pháo phản lực HIMARS có thể tấn công sâu bên trong hậu tuyến Nga, phá hủy kho đạn dược và làm gián đoạn nguồn tiếp tế của đối phương.

Để đối phó với chiến thuật không kích của Nga vào loạt thành phố khắp Ukraine, Mỹ và đồng minh cung cấp các tổ hợp phòng không hiện đại, trong đó có Patriot, loại tên lửa phòng không hàng đầu thế giới.

"Nếu không có viện trợ từ Mỹ và sau đó là những hỗ trợ rộng rãi hơn của châu Âu, Ukraine đã sụp đổ", Mark Cancian, cố vấn cấp cao tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), nhấn mạnh. "Những hỗ trợ này mang tính sống còn và tiếp tục duy trì nó là điều vô cùng quan trọng".

Vài tháng qua, khi lực lượng Nga tăng cường tấn công vào thành phố Bakhmut thuộc vùng Donetsk, phương Tây đã đồng ý chuyển giao xe tăng chiến đấu hiện đại cho Ukraine như Challenger 2, Leopard 2 hay M1 Abrams.

Những vũ khí này được Ukraine kỳ vọng sẽ tạo đột phá trên chiến trường, nhưng nỗ lực kêu gọi viện trợ khí tài có thể chưa kết thúc. Các quan chức Ukraine đang thúc giục đồng minh cung cấp tiêm kích, loại vũ khí mà phương Tây còn ngần ngại chuyển giao vì lo sợ gia tăng căng thẳng với Nga.